• Roman; gerçek ya da gerçeğe uygun olay veya durumları kişi, yer ve zaman unsurlarına bağlı olarak anlatan uzun, edebî bir nesir türüdür.
• Ortaya çıktığı dönemden bugüne kadar biçimsel, kurgusal ve teknik yönden türlü değişimler geçiren romanın yapı unsurları; kişi, yer, zaman ve olay örgüsüdür.
• Türk edebiyatına roman, Tanzimat Dönemi’nde Yusuf Kâmil Paşa’nın Fransız yazar Fénelon’dan çevirdiği Télémaque (Telemak) adlı eserle girmiştir.
• Bu dönem yazarlarından Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseri ilk Türk romanı olarak kabul edilir.
• Servetifünun Dönemi yazarlarından Halit Ziya Uşaklıgil ise roman türünün Türk edebiyatında Batı tekniğine uygun ilk örneklerini vermiştir.

Tanzimat Dönemi’nde;

• Namık Kemal’in İntibah, Cezmi;
• Ahmet Mithat Efendi’nin Felatun Bey ile Rakım Efendi, Henüz On Yedi Yaşında;
• Sami Paşazade Sezai’nin Sergüzeşt,
• Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası;

Servetifünun Dönemi’nde;

• Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu;
• Mehmet Rauf’un Eylül;
• Bu dönemde bağımsız çizgide eser veren Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Şıpsevdi, Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç;

Millî Edebiyat Dönemi’nde;

• Halide Edip Adıvar’ın Ateşten Gömlek, Sinekli Bakkal 
• Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında daha çok, gözlemci gerçekçiliğe dayalı romanlar yazılmıştır. Bu dönemde sanatçılar romanlarında Cumhuriyet devrimlerini, yeni kurum ve değerleri ele alan romanlar yazmıştır.
• 1923-1950 arasında roman, farklı biçim ve tekniklerle gelişerek Türk edebiyatındaki varlığını sürdürmüştür.

Bu dönemde;

• Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban,
• Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü,
• Abdülhak Şinasi Hisar’ın Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz;
• Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu,
• Sabahattin Ali’nin Kuyucaklı Yusuf,
• Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur adlı eserleri roman türünün tanınmış örneklerindendir.
• 1950-1980 arasında roman türü farklı eğilimlerle (toplumcu gerçekçi, bireyin iç dünyasını esas alan, modernist, millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan) gelişimini sürdürmüştür.
• Kemal Tahir, Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Samim Kocagöz, Fakir Baykurt gibi toplumcu gerçekçi yazarlar; toprak kavgaları, tarımın makineleşmesi, köyden kente göç gibi toplumsal konuları romanlarında ele almışlardır.
• Peyami Safa, Abdülhak Şinasi Hisar, Ahmet Hamdi Tanpınar, Tarık Buğra, Samiha Ayverdi bireyin iç dünyasını esas alan romanlar yazmışlardır.
• Yusuf Atılgan, Oğuz Atay, Ferit Edgü, Adalet Ağaoğlu modernist çizgide romanlar vermişlerdir.
• Hüseyin Nihal Atsız, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Bahaeddin Özkişi, Münevver Ayaşlı, Emine Işınsu, Sevinç Çokum millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan romanlar yazmışlardır.

Bu dönemde roman türünün tanınmış örnekleri

• Kemal Tahir’in Devlet Ana, Yorgun Savaşçı;
• Orhan Kemal’in Cemile, Murtaza;
• Yaşar Kemal’in İnce Memed, Yılanı Öldürseler;
• Fakir Baykurt’un Tırpan, Yılanların Öcü;
• Peyami Safa’nın Yalnızız;
• Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü;
• Tarık Buğra’nın Küçük Ağa, İbişin Rüyası;
• Yusuf Atılgan’ın Aylak Adam, Anayurt Oteli;
• Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar, Bir Bilim Adamının Romanı;
• Ferit Edgü’nün Hakkâri’de Bir Mevsim;
• Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü, Bir Düğün Gecesi;
• Hüseyin Nihal Atsız’ın Ruh Adam;
• Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Kilit, Çatı;
• Bahaeddin Özkişi’nin Sokakta, Köse Kadı

adlı eserleri bu dönemde roman türünün tanınmış örneklerindendir.

Modernizm Akımı

• XX. yüzyılda ortaya çıkan kuantum fiziğinin getirdiği bulgular, Heisenberg’in Belirsizlik Kuramı ve Einstein’ın Görecelik Kuramı, insanoğlunun gerçek algısının parçalanması ve belirsizleşmesi sonucunu doğurmuştur.
• Bu yeni duruma göre gerçek; göreceli, parçalı bir olasılıktan başka bir şey değildir.
• Modernist roman; bu yeni olgu ve gelişmelere koşut olarak parçalanmış gerçeklik karşısında kuşkucu ve tedirgin olan, iç dünyasına çekilen, yabancılaşan, toplumla çatışan, karamsar, bunalımlı, zayıf bireyi konu edinmiştir.
• Bu roman anlayışında kronolojik zamanda geriye dönüşler yapılmış, geleneksel anlatım ve yapıdan uzaklaşılmış, olay örgüsü ve mekân önemini kaybetmiştir.
• Modernist romancılar daha çok şiirsel söyleyişten, çağrışımlardan, mitlerden, alegorik anlatımdan yararlanmışlar; iç çözümleme, iç konuşma, bilinç akışı, geriye dönüş gibi anlatım tekniklerine başvurmuşlardır.

Modernist romanın Batı edebiyatındaki temsilcileri;

• James Joyce (Ceymis Coys),
• Franz Kafka (Franz Kafka),
• Virginia Woolf (Vircinya Volf),
• Marcel Proust (Marsel Prost),
• Robert Musil (Robert Muziil),
• William Faulkner (Vilyım Folknır) gibi yazarlardır.

Türk edebiyatında ise;

• Yusuf Atılgan,
• Oğuz Atay,
• Ferit Edgü,
• Adalet Ağaoğlu,
• Mehmet Eroğlu gibi yazarlar modernizmin etkilerini yansıtan eserler vermişlerdir.

Dünya Edebiyatında Roman

• Dünya Edebiyatında Roman İspanyol yazar Cervantes’in (Servantes) Don Quijote (Don Kişot) adlı eseri, roman türünün başarılı ilk örneği kabul edilir.

Fransız edebiyatında;

• Victor Hugo’nun (Viktor Hügo) Sefiller, Notre Dame’ın (Notr Dam) Kamburu;
• Balzac’ın (Balzak) Vadideki Zambak, Goriot (Goryo) Baba;
• Flaubert’in (Flober) Madam Bovary (Madam Bovari),
• Stendhal’ın (Stendal) Kırmızı ve Siyah,
• Zola’nın (Zola) Nana (Nana);

Alman edebiyatında;

• Goethe’nin (Göte) Genç Werther’in (Vertha) Acıları,
• Thomas Mann’ın (Tomas Man) Buddenbrook (Budenbrok) Ailesi;

İngiliz edebiyatında;

• Charles Dickens’ın (Çarlz Dikınz) İki Şehrin Hikâyesi, Oliver Twist (Olivır Tivist);
• Daniel Defoe’nun (Denyıl Difo) Robinson Crusoe (Rabinsın Kruzo);

Rus edebiyatında;

• Dostoyevski’nin Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler;
• Tolstoy’un Anna Karenina, Savaş ve Barış;
• Gogol’un Ölü Canlar;
• Gorki’nin Ana, Benim Üniversitelerim;
• Turgenyev’in Babalar ve Oğullar;

Amerikan edebiyatında;

• Jack London’ın (Cek Landın) Vahşetin Çağrısı, Beyaz Diş;
• John Steinbeck’in Fareler ve İnsanlar, Gazap Üzümleri;
• Ernest Hemingway’in (Örnıst Hemingvey) Yaşlı Adam ve Deniz, Çanlar Kimin İçin Çalıyor;

Kırgız Edebiyatında

• Cengiz Aytmatov’un Gün Olur Asra Bedel, Beyaz Gemi adlı eserleri dünya edebiyatında roman türünün tanınmış örneklerindendir.